O općini i njenoj historiji

Prethistorijsko doba Geografski položaj i pogodni klimatski uslovi su od pradavnih vremena pogodovali naseljavanju ljudi na bihaćko područje. Iako nedavno istraženo, na osnovu iskopina i brojnih ostataka, ustanovljeno je prisustvo čovjeka u starijem kamenom, kasnom bronzanom, te starijem i mlađem željeznom dobu. U Račiću, deset kilometara jugoistočno od Bihaća, zajedno sa kostima mamuta, pronađena su dva kremena novčića. Prisustvo dijelova plemena Japoda na ovom području sigurno je dokazano. Počevši od 8. vijeka p. n. e. oni, pored dijela Slavonije, Gorskog Kotara i Like, naseljavaju i Bihaćko polje. Japodska kultura obilježila je Bihać izuzetnim vrijednostima dalekog naslijeđa, od konstrukcionih rješenja sojenica, preko nakita od bronze, željeza i srebra, do "Japodskog konjanika". Nalazi iz mnogih mjesta, među kojima su Bihać, Golubić, Pritoka i Ripač, prikazuju specifičan karakter ilirske kulture na japodskom području (urne s prizorima iz svakodnevnog i zagrobnog života, ravni grobovi s bogatim prizorima, nakit, oružje, japodske kape i šeširi. Rijeka Una Rimsko doba Nakon hiljadu godina bivstvovanja na ovim prostorima Japode pokoravaju izvježbane rimske legije koje iz više pravaca prodiru na Balkansko poluostrvo. Rimski vojskovođa Oktavijan, kasniji rimski car, 35. godine p. n. e. kreće na ilirska plemena, da bi uspostavio konačnu vlast Rimske imperije. Ovo područje je pripalo rimskoj provinciji Dalmaciji. Rimljani donose svoje običaje, zakone i tradicionalno graditeljstvo. Neki stariji historiografi locirali su na terenu današnjeg sela Golubić rimski grad Raetinium. Prema površinskim nalazima građevinskog materijala i kamenim spomenicima može se pretpostaviti postojanje rimskog gradskog centra u okolini Bihaća. Ostaci pojedinih zgrada otkriveni su na Humačkim glavicama, u Izačiću, Založju i Brekovici. Termalni izvor u Gati Ilidži i veća zgrada ozidani su u rimsko doba. Umjetnost antičkog doba sačuvana je na kamenim nadgrobnim spomenicima gdje se pretežno pojavljuju geometrijski motivi. U naselju Golubić nađen je mitrej, svetilište boga Mitre sa kultnim reljefima i slikama koje su izgradili sljedbenici ove religije u vrijeme rimskog carstva na ovim prostorima. Srednji vijek Bihaćka kula Polovinom 2. vijeka n. e. pojavljuju se djela rađena u reljefu (Mitrasovi reljefi, reljef Silvan i Nimfa, glava Gorgone). Početkom 6. vijeka (505. god.) rimske provincije Dalmacija (kojoj je pripadalo i bihaćko područje) Liburnija i Savija spojene su u jednu pokrajinu pod vladom gotskog kneza. Početkom VII vijeka, između 602. i 614. godine, Slaveni su naselili bihaćki kraj kad i počinje trajni proces slavenizacije. Slavenska plemena, nastanjena na ovom i širem području tokom ranog srednjeg vijeka uskoro bivaju preplavljena dolaskom novih Slavena, odnosno Hrvata, te se nalaze na stalnom udaru Bizantije s istoka i Franačke države sa zapada. A njih će Tomislav pobijediti i ujediniti dvije hrvatske kneževine, na čijem se razmeđu nalazio Bihać. Ovim područjem gospodarili su Franci, Bizantija u prethrvatskom razdoblju, pa nekoliko godina bosanski kralj Tvrtko I, ali u ime Ladislava Napuljskog, ugarsko-hrvatskog kralja. Grad je u njegovo ime bio zauzeo herceg splitski i ban hrvatski Hrvoje Hrvatinić-Vukčić. Grad Bihać je bio središte hrvatske kraljevine pod kraljem Tomislavom sve do hrvatsko-ugarske nagodbe 1102, ali grad i okolna područja i dalje ostaju nastanjeni Hrvatima i van nadležnosti Ugarske. U najranijem razdoblju se govori o bihaćkom kraju, bihaćkom području, o jednom bezimenom prostoru, a da se ime grada ne spominje. To je i razumljivo, jer opća imenica "bihać" označava kraljevsko dobro, što govori da je ovo područje pripadalo kraljevima, svakako hrvatskim. Sam taj ekonomsko-politički termin postaje toponim posvuda gdje se govorilo narodnim jezikom, dakle govori se o kraljevskom području i vlasništvu. Postoje Bijaći u Dalmaciji koji su pripadali hrvatskim kraljevima porijeklom iz Dalmatinske Hrvatske, kao i Bišće u Hercegovini gdje bosanski kraljevi kralj Tvrtko i kralj Ostoja potpisuju svoje čuvene Povelje izdane Dubrovčanima. Tamošnje Bišće se nalazilo pod planinom Bišće, a bošnjačke obitelji Bišćevići u Mostaru i okolini su porijeklom otuda, a ne iz krajiškog Bihaća. Padom pod Osmanlije evropski kartografi ovo područje nazivaju "Turska Hrvatska", da bi kasnije Turci i Srbi promijenili naziv u Krajina, pa po tome u Bosanska krajina nasuprot Vojnoj Krajini s druge strane granice. Bihaćki bedem, svjedok bihaćkog srednjovjekovlja Bela IV, hrvatsko-ugarski kralj 26. februara 1260. godine izdaje povelju koja je neposredna potvrda o postojanju grada Wyhygha, katkad Vihucha i redovno Bišća na Ostrvu sv. Ladislava kojeg oplakuje rijeka Una. Godine 1262. proglašen je slobodnim kraljevskim gradom s pravima da se bavi slobodnom trgovinom i zanatstvom, bez samovolje plemića, sto čini osnovu njegovog daljeg razvoja i u čemu je bit njegovog statusa "slobodnog kraljevskog grada". Bihać se formira i razvija kao gradski, trgovački i zanatski centar na raskršću puteva i tokova života. Bihać je dobro utvrđen grad opasan dvostrukim bedemom s velikim brojem puškarnica i okruglim i četverokutnim kulama. Na glagoljskoj listini s kraja 14. vijeka sačuvan je pečat srednjovjekovnog Bihaća na kojem se vide tri kule. Na srednjoj je zastava s natpisom S(igillum) Civitatis Bihigiensis, tj. "Pečat grada Bihaća". Isti motiv ima grb grada. U starim i sačuvanim pergamentnim listovima grad se spominje pod različitim imenima: Bihig, Byheg, Bichich, Bihag, Vywegh, Wyjgh, što je, zapravo plod neujednačenog i nedefiniranog pravopisa tog vremena. Ipak bi se njegovo sadašnje ime moglo dovesti i u vezu sa staroturskim jezikom. Bihać doslovno znači "bez križa".[potreban citat] U srednjovjekovnom periodu Bihać postaje zanimljiv i privlačan za naseljavanje i to je doba njegovog stalnog uspona iako je s vremena na vrijeme preživljavao mnoge udare. Bihaćki pečat i grb iz 14. stoljeća. U jednom momentu brojao je deset hiljada stanovnika, dok je u isto vrijeme Pariz brojao 60 hiljada stanovnika. Zanimljivo je da se već od samog početka pojave protestantskog kršćanstva u Bihaću obavlja bogosluženje i za taj oblik kršćanstva, a ostataka bogumilskih (krstjanskih, Crkva bosanska) grobnica našlo se i u okolini Bihaća, što svjedoči da je bogumilstvo uzelo maha i u ovom dijelu Bosne.[potreban citat] Od kulturnih zanimljivosti valja spomenuti da se kao član magistrata - građanin - na spisku nalazi i prvi hrvatski romanopisac Petar Zoranić, a Juraj Križanić, prvi panslaven, teoretičar muzike, bibliotekar, matematičar, jezikoslovac porijeklom je iz predstraže Bihaća, Ripča. Arheolozi su otkrili i izbrojali ostatke 60 većih i manjih utvrda, gusto smještenih kao odbrambeni pojas protiv Osmanlija, te tvrdo zidanih gradova koji govore o tome kako se granica utvrđivala i branila. Te gradove izgradili su, utvrdili i naoružali isključivo vlastitim novcima Frankopani, Zrinski, Babonići Blagajski i drugi. Sami nazivi tih gradova su interesantni već i stoga što njegova etimologija upućuje na izvor u Slavenskoj mitologiji. Naprimjer, Podzvizd nosi ime jednog slavenskog božanstva. U borbama za ugarsko-hrvatsko prijestolje, tokom 14. vijeka i kasnije, na područjima oko rijeke Une, dolazi do sukoba između moćnih vlastelina koji podržavaju svoje pretendente. Ali i međusobne razmirice domaćeg plemstva dovode do nezadovoljstva među stanovništvom i slabe odbrambenu moć područja. U takvim nemirnim vremenima Bihać nije mogao sačuvati status slobodnog kraljevskog grada, te je uvučen u dinastijske borbe. Kralj Sigismund boravi u Bihaću 1412. godine kad ga predaje Frankopanima u čijoj će vlasti ostati do početka XVI vijeka kada ponovno prelazi pod neposrednu kraljevsku vlast kao Regia civitas. Na bihaćkoj Kapetanovoj kuli još stoji lik pelikana, grba Frankopana. U Bišću u više navrata zasjeda Hrvatski staleški sabor, a nedaleko odatle taj isti Sabor u Cetingradu izabire Habsburškog nadvojvodu za hrvatskog kralja. Minijatura Bihaća sa okolinom iz 1590. godine. Pred osmanlijskom najezdom brojni Hrvati napuštaju svoju postojbinu i naseljavaju se od područja u Pokuplju, Posavini i Gradišću sve do Češke i Moravske gdje se još gaji uspomena na njihov stari kraj Bihać. Brojni toponomi aktuelni i danas svjedoče o nekadašnjem životu Hrvata u ovom kraju, što zapravo znači da ih je određeni broj nastavio živjeti u ovom kraju i pod Osmanlijskim carstvom i tako prenio geografski naziv novopridošlim stanovnicima, Bošnjacima, Turcima i Vlasima. Osmanlijsko doba Poslije Bitke kod Jajca 1463. Bosna je pala pod osmanlijsku vlast. U osvajačkom pohodu prema Evropi na jednom od glavnih pravaca prema zapadu našao se Bihać i cijelo Pounje, tadašnja pogranična područja Hrvatske, koja su bila u sklopu Hrvatsko-ugarskog kraljevstva. Nakon što su učvrstili vlast u Bosni, Osmanlije kreću u silovite napade koje nije mogla izdržati odbrambena linija na Uni, tako da jedan po jedan grad pada. Katoličko stanovništo se velikim brojem iseljava prema zapadu, ali znatan broj ostaje i prihvata islam. Međutim, proći će više od 100 godina do pada Bihaća. Poslije žestoke borbe 1592. godine i izdaje nekolicine lokalnih vojnika, ovaj grad u Pounju osvaja Gazi Hasan-paša Predojević, islamizirani Vlah. Tadašnje lokalno stanovništvo velikim dijelom dolazi u podređeni položa u odnosu na Osmanlije u skladu s feudalnim odnosima tog vremena u Osmanlijskom carstvu. Jedan dio stanovništva se naseljava u rubnim područjima grada, a najvećim dijelom u Kraljama u vezi s kojima se i doznaje za historijsko ime grada Bihaća. Bihać 1686. godine, nakon pada pod osmanlijsku vlast Poslije zauzimanja Bihaća na teritoriji između donjeg toka Une, Kupe i Korane formiran je Bihaćki sandžak koji ulazi u sastav Bosanskog pašaluka. Ovom sandžaku pripadaju Bihać, Kamengrad, Ripač, Cazin, Bužim, Ostrovica i Bosanska Krupa. U isto vrijeme se osnivaju Bihaćka kapetanija i Bihaćki kadiluk. Poslije 1699. godine, Bihaćki sandžak je ukinut, a njegove teritorije pripojene su Bosanskom sandžaku. Nakon Karlovačkog mira (1699), osmanlijska vojna sila je u defanzivi, a Bosna je izložena napadima Austrije i Mletačke republike. U 18. i 19. vijeku uloga Bihaća svodi se na odbranu najzapadnije granice Osmanlijskog carstva. U više navrata opsjedaju ga vojske sa zapada tako da se ratovanje praktično i ne prekida. Bihać ima sve odlike zaokružene gradske cjeline sa razvijenim funkcijama grada. Ni brojka od 5.000 stanovnika (1.000 u tvrđavi i 4.000 u pet mahala) se dugo neće mijenjati. U neposrednoj blizini grada je granična linija između Osmanlijskog carstva i Austrije. Bez obzira na neprijateljstvo, postojali su određeni poslovni odnosi. I pored složenih odnosa, Bihać je u razvoju i usponu. Spisak bihaćkih kapetana od 16. do 19. vijeka Jakov Ravnikar Erazmo Turn Petar Keglević Bartol Ravnikar Martin Gal Vilim Šnicenbaum Juraj Zauer Juraj od Zobelsberga Mihajlo Špalatin Juraj Kronšal Adam Šramf Danilo Lozer Fridrik od Višnje Gore Sebastijan Lamberg Benko Krajner Juraj Paner Franjo Resel Danilo Obričan Ladislav More Jakov Prank Franjo Horner Tomo Dornberg Hrustan-beg Bišćević Murad-aga Derviš-aga Hadugarić Duralija Idriz-beg Mustaj-beg Osman-aga Poprženović Mustaj-beg Badnjević Tatar Mustaj-beg Idris Kapetanović Salih-paša Kulenović Ahmet-beg Idrasović Ahmet-beg Jusufbegović Ibrahim-paša Hasan-beg Ibrahimpašić Mehmed-beg Bišćević Muharem-beg Zulić Jakub-beg Hilmi-beg Husein ef. Karabegović Austro-ugarsko doba Godine 1865. Bihać je sjedište jednog od sedam bosanskih sandžaka. Na Berlinskom kongresu 1878. godine Austro-Ugarska dobija pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu. Bihać se dvanaest dana uporno odupirao austro-ugarskoj vojsci, a 19. septembra 1878. godine je i osvojen. U Bihaću su te promjene označene simboličnim otvaranjem kapija i naseljavanjem užeg dijela grada, a deceniju kasnije, 1888. godine, porušeni su bedemi. Tako je Bihać izašao iz svoje tvrđave i stopio se sa predgrađem. U čaršiji i mahalama odvija se život po austrougarskom receptu provincijskog gradića. Otvaraju se osnovna škola, niža gimnazija, trgovačka škola, voćarska škola, formira se vatrogasno društvo, podiže se gradski park, radi se regulacioni plan, vodovod, kanalizacija, struja, postoje kasarne garnizona, oficirska i činovnička kazina. Pored toga početkom 20. vijeka u Bihaću se već dobro razvila građanska klasa zapadnog tipa, u skladu s industrijaliziranim oblicima života koji je tekao svojim zakonitim tokovima. Otvaraju se banke, tvornice, razvijaju zanati do tada nepoznati. Jedna konstatacija veli da je Bihać najistočniji grad Zapada i najzapadniji grad Istoka. Novi javni i stambeni objekti, izgrađeni po evropskom uzoru, mijenjaju izgled i veličinu grada te se postepeno gube mahale i čaršija, a formiraju gradske zone. Sve tokove života Bihaća prate i demografske promjene, tako da grad 1910. godine ima 8.370 stanovnika. 20. vijek Spomenik "Djevojka sa Une" U periodu između dva svjetska rata grad Bihać nije u svom razvoju doživio bitnije promjene. Zadržao je funkcije upravnog, privrednog, prosvjetnog i zdravstvenog centra zapadne Bosne. Prvi svjetski rat i Velika ekonomska kriza negativno su se odrazile na tokove ukupnog razvoja grada. Bihać se 1941. godine našao u ponoru Drugog svjetskog rata. Trinaestog aprila okupirali su ga Nijemci. Ubrzo su se Bihać i Bosna i Hercegovina našli u sastavu novooformljene Nezavisne države Hrvatske. U julu 1941. godine Ustaše u Bihaću i okolnim mjestima sprovode jedan od najstrašnijih zločina u Drugom svjetskom ratu. Na Garavicama pored Bihaća ubijeno je između 10.000 i 15.000 Srba, Jevreja, Roma kao i Bošnjaka i Hrvata antifašista iz Bihaća i okoline [2]. U toku NOB-a, Bihać je odigrao historijski veoma značajnu ulogu. Za njegovo oslobođenje od okupatorske vlasti narodnooslobodilačka vojska vodila je i uspješno okončala Bihaćku operaciju (2-4. novembra 1942. godine). Po zauzeću grada partizanske jedinice su počinile određena ubistva zarobljenih domobranskih i ustaških vojnika. A 1944. godine na katolički Uskrs, engleska avijacija je bombardirala i mitraljirala središte grada, naročito katoličku crkvu sv. Ante Padovanskog gdje su pobijeni brojni civili, žene, djeca, starci, koje je lahko bilo raspoznati po bjelini narodnih nošnji koje Hrvati tog kraja nose o blagdanima. Poslije oslobođenja Bihaća od strane partizana, u Bihaću je osnovan AVNOJ (26-27. novembra 1942. godine), a Bihać postaje središte Bihaćke republike. Nakon nekoliko teških i uzastopnih bombardiranja, Nijemci su ponovo okupirali Bihać 29. januara 1943. godine. Grad ostaje pod vlašću NDH sve do 28. marta 1945. godine. Nakon Drugog svjetskog rata Most Alije Izetbegovića Prvi koraci privrednog razvoja čine ulaganja u poljoprivrednu proizvodnju. U prvih pet posljeratnih godina, pored više izgrađenih školskih objekata, opismenjeno je preko 5.500 odraslih lica. Godina 1960. je obilježena proslavom 700-te godišnjice postojanja Bihaća kad je na srednjovjekovnim zidinama postavljen reljef. U godini popisa stanovnistva (1961) Bihać ima 15.763 stanovnika, a općina 45.884. Na području općine Bihać 1971. godine živi 58.185 stanovnika, a u gradu ima 24.060 stanovnika. Prema popisu od 1. aprila 1980. godine grad ima 41.674 stanovnika, a općina 65.679. Prvi višestranački izbori Osamnaestog novembra 1990. godine održani su višestranački demokratski izbori. Dolazi do nacionalne polarizacije, odnosno, kad je u pitanju "srpski korpus" do otvorenih namjera da se Bosna i Hercegovina pokori i uđe u sastav tzv. Velike Srbije. Prva nekomunistička stranka registrirana u Bihaću 1990. godine jest Bosanska demokratska stranka, kojom rukovode ing. Asim Ibrahimpašić, predsjednik i mr. Tomislav Dretar, potpredsjednik. Stranka se zalaže za dopuštanje registracije nacionalne stranake SDA u javnom istupu na TVSA izjavom njenog potpredsjednika Tomislava Dretara : Tražimo da se dopusti registracija SDA, jer Muslimani jedini u BiH nemaju rezervne domovine. Marta mjeseca 1992. godine proveden je referendum na kojem se većina stanovništva (64%, Bošnjaci, Hrvati i manji dio Srba) izjasnila za jedinstvenu, samostalnu i nedjeljivu Republiku Bosnu i Hercegovinu. Već idućeg mjeseca (6. aprila 1992) Bosna i Hercegovina je međunarodno priznata od strane EU, SAD i drugih država, a 22. maja 1992. godine je, zajedno sa Slovenijom i Hrvatskom, primljena u Organizaciju ujedinjenih naroda kao 177. članica te organizacije. Ovaj čin kao da je bio signal za agresiju na BiH. Rat u Bosni i Hercegovini Grad Bihać U dokumentaciji 5. korpusa Armije RBiH je zapisano: "Srbijansko-crnogorska agresija na BiH u aprilu 1992. godine prouzrokovala je jedini mogući odgovor: oružani otpor. Vojničkim žargonom rečeno, u aprilu 1992. godine u Bosni i Hercegovini je počeo rat, s jedne strane za okupiranje, otcjepljenje i pripajanje dijela teritorije Bosne i Hercegovine tzv. Velikoj Srbiji, te porobljavanje nesrpskog naroda, a s druge strane za slobodu i očuvanje međunarodno priznate države". Svi ovi događaji, od novembra 1990. do aprila 1992. godine su imali neposredan odraz na našu stvarnost. Srpske vođe nastoje podijeliti općinu Bihać na tri dijela od kojih bi svaki, u bliskoj budućnosti, pripadao jednom entitetu, ali predstavnici SDA i HDZ, nastupajući kao jedinstven blok, su se tome oduprli i na 51. sjednici ovih triju stranaka pod pretsjedavanjem potpredsjednika Predsjedništva općine Bihać, mr. Tomislava Dretara, uspijevali su dva mjeseca izbjegavati podjelu što je rezultiralo napadom srpske vojske na Bihać. Tomislav Dretar je tada objavio da ne priznaje ni Matu Bobana, ni Herceg-Bosnu, jer "rade iste stvari što i četnici"[potreban citat]. Većina Srba u Bihaću su bili politički i vojnički pripremljeni za "dan D", kada se trebao ponoviti Zvornik, Brčko, Kozarac, ili u najmanju ruku, Bosanska Krupa. Bihać noću... Garnizon bivše JNA se stavio u službu velikosrpskog nacionalizma. Sve radnje i postupci su išli na to da se pripremi teren i uvjeti za okupaciju bihaćkog prostora. Rasformirane su jedinice Teritorijalne odbrane, demobilizirani su vojnici i starješine bošnjačke i hrvatske nacionalnosti, rasformirane jedinice Teritorijalne odbrane u radnim organizacijama, te izrađeni planovi napada i okupacije grada. Naoružanje i tehniku kojom je raspolagao Štab TO-a Bihać, tadašnji komandant ŠTO Ejub Alagić predao je JNA i dopustio da se premjesti u Bosanski Petrovac, ostavivši grad nenaoružan. Nakon svih političkih, taktičko-tehničkih i drugih priprema, dana 12. juna 1992. godine, otpočeo je kombinirani sveopći napad na grad. Da bi se mogli oduprijeti agresiji srpske vojske trebalo je stvoriti jedinstvenu vlast, njene organe i oružane snage. Na temelju tadašnjeg Ustava SR BiH prema Ratnom planu u slučaju napada na SR BiH organizira se Okružna vlast. Stvorena je Skupština Okruga Bihać, Predsjedništvo Okruga Bihać i Vlada Okruga Bihać sa sekretarijatima predviđenim za ratno stanje. Još nije bio stvoren Peti korpus, ali je ova najviša vlast u Okrugu objedinila oružane snage Okruga pod resorom Okružnog sekretarijata za narodnu odbranu. Za Okružnog sekretara odbrane postavljen je major Mirsad Sedić, a za Komandanta Okružnog štaba major Hajro Osmanagić. Predsjednik Okružnog Predsjedništva bio je dr. Irfan Ljubijankić, potpredsjednik Mirsad Veladžić, te članovi, Braco Alagić, Tomislav Dretar, Muhamedagić iz Cazina i predstavnik Bosanskog Petrovca zvani Doktor. Ratno Predsjedništvo Okruga Bihać na jednoj od sjednica u julu mjesecu 1992. godine u Cazinu Opsada Bihaća Glavni članak: Opsada Bihaća Opsada Bihaća od strane srpskih vojnih i paravojnih snaga trajalo je 1201 dan. Bihaćki branioci su pružali otpor agresoru, a srpska vojska je doživjela i teške poraze u Golubiću i Čekrlijama. Ključni momenti za dalju odbranu i oslobađanje Bihaćkog okruga vezani su za juni i august 1992. godine, kada su formirane brigade, odnosno manevarske jedinice koje su mogle pružiti adekvatniji odgovor tehnički nadmoćnijem agresoru. Jezgro vojne organizacije činile su Vojna jedinica brigade formirana na konjskom trkalištu u Bakšaišu krajem juna i Prva hrvatska bihaćka pješačka bojna, formirana 12. juna 1992. u krugu kasarne "Zrinski-Frankopani" kao prva vojna jedinica OPŠTO Bihać, ranije kasarne JNA "Grmeč". Dana 9. jula 1992. godine formirana je Prva bihaćka pješadijska brigada, kasnije 501. slavna brdska brigada, a nekoliko dana kasnije, 19. jula 1992. godine, i Druga bihaćka hrvatsko-muslimanska brigada, kasnije 502. viteška brdska brigada. Naredbom Štaba Vrhovne komande Armije RBiH od 29. jula 1992. godine formirana je Unsko-sanska operativna grupa koja je omogućila vojničku organizaciju svih odbrambenih subjekata. Na inicijativu tadašnjeg zapovjednika HVO Bihać, Tomislava Dretara, spašena su dva klipna aviona, izgrađen aerodrom u Ćoralićima i 7 lažnih aerodroma na području Bihaćkog okruga. Dretar je u kontaktu sa hrvatskim komandantom generalom Petrom Stipetićem dogovorio da se prvi bosanskohercegovački piloti pošalju na obuku letenja na klipnim avionima, jer su oni bili piloti supersoničnih aviona. Prvi piloti koji su preletjeli relaciju aerodrom Ćoralići (Cazin)-Pleso (Zagreb) i nazad su bili piloti bivše JNA, Edvin Iftić i Samir Beganović, s tim da je na njihovu inicijativu dogovoreno da u slučaju obaranja aviona sredstva informisanja jave da su oni samoinicijativno izvršili "krađu" aviona radi bijega u Zagreb (kako se ne bi otkrile rute preleta). Samo nekoliko dana kasnije, 4. augusta 1992. godine formirana je Vazduhoplovna grupa "Bihać", čime su stvoreni početni uvjeti za formiranje avijacije BiH. Paralelno sa formiranjem jedinica i izvođenjem borbenih djelovanja, vodilo se računa o vojnoj obuci i usavršavanju starješinskog kadra u okviru Nastavno-regrutnog centra formiranog 18. oktobra 1992. godine. Osnivanje Petog korpusa Armije RBiH Glavni članak: Peti korpus Armije RBiH Odlukom Predsjedništva BiH i naređenjem Štaba Vrhovne komande 21. oktobra 1992. godine USOG je prerastao u Peti korpus Armije RBiH: "U burnim događajima septembra i oktobra 1993. godine, secesionističke snage Fikreta Abdića iz sastava Petog korpusa istrgle su 521. i 527. brigadu, te dijelove i pojedince iz drugih jedinica Petog korpusa, MUP-a i HVO-a regije Bihać, pokušavajući oslabiti otpor Petog korpusa".[potreban citat] Iz dana u dan jedinice Petog korpusa su bivale organizovanije, odlučnije i spremnije za konačni obračun s agresorom. Dana 19. jula 1995. godine, srpske snage su otpočele ofanzivu pod nazivom "Spržena zemlja" koja je zaustavljena 23. jula 1995. godine. U to vrijeme počinje 48-satna Operacija "Oluja" hrvatske vojske, koja uništava tzv. Republiku Srpsku Krajinu, a 4. augusta su pokrenute jedinice Petog korpusa na tom pravcu i susreću se na granici s hrvatskim generalom Marijanom Marekovićem, koji u pratnji dvojice oficira prelazi most na pograničnoj rijeci Korani, a na BiH teritoriji dočekuje ga general Dudaković u pratnji pukovnika Ivana Prše zapovjednika HVO Bihać i pukovnika Mirsada Selmanovića načelnika Štaba 5. Korpusa. Deblokada Bihaća Dana 5. augusta deblokiran je slobodni dio Unsko-sanskog kantona. Višestruko je smanjena linija fronta, a jedinice Petog korpusa su pregrupisane i usmjerene na oslobađanje privremeno okupirane teritorije Bosne i Hercegovine. U operacijama za oslobađanje države Bosne i Hercegovine, Peti korpus je u vremenu od 14. septembra, kada je počela operacija "Sana 95" oslobodio Bosanski Petrovac (14./15. septembra 1995.), Ključ (15. septembra 1995.) i Bosansku Krupu (17. septembra 1995.), a sa dijelovima drugih jedinica Armije RBiH i Sanski Most (10. oktobra 1995.). Ovi uspjesi su preokrenuli tok događanja na bosanskohercegovačkom tlu. Međunarodna zajednica konačno je shvatila da je Armija RBiH nezaobilazni faktor i snaga koju je vojnički teško slomiti, tako da je bh. državno i vojno rukovodstvo steklo povoljnije pozicije u pregovaračkom procesu u odnosu na ranije stanje.